Tuesday, May 28, 2024

නූතන සුපිරි තන්ත්‍රවාදය (Super String Theory) හා ථේරවාදි බුදුදහම

 මෙම රචනය මගින් සිදුකරන හෙළිදරව්වට ප්‍රථමව මෙහිදී භාවිතා කරනු ලබන වාග් කෝෂය පිළිබඳ යම්  පැහැදිළි කිරීමක් සිදු කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.  වර්තමාන් භෞතික විද්‍යාවේ සුවිශේෂ සන්ධිස්ථානයක් වන String Theory යන්න සංස්කෘත වාග් ධාතු මූලාශ්‍රයෙන් සිංගලයට පරිවර්තනය කිරීමේදි ඊට තන්ත්‍රවාදය  යන නම උචිත යයි හඟිමි.  තන්ත්‍ර යන සංස්කෘත  වචනය  ඇදෙන සුළු යන අර්ථ ගන්වන  තන් ධාතුවෙන් නිශ්පන්න වන අතර ඉංග්‍රීසි String යන වචනය  ප්‍රාග්  ජර්මානු Strangaz යන්නෙන් නිශ්පන්නය.  මේ වදන් දෙකම  ආදි ඉන්දු යුරෝපියානු Strenk ධාතුවෙන් ව්‍යුත්පන්න වේ.  තන්ත්‍ර යන්න තන්තු ලෙස හෙළයට තත්භව වන අතර එය  ඉංග්‍රීසි String යන්නට පර්යාය වේ.  සිද්ධාන්තය අරුත් ගන්වන  වාදය යන්න සිංහලයෙහි Theory යන්නට පර්යාය ලෙස  බහුලව භාවිතා වී ඇත.

තන්ත්‍රවාදය සැකෙවින් පැහැදිළි කිරීම  දුර්ගම කර්ත්ව්‍යයක් වුවද පාඨකයන්ගේ වැටහීම පිණිස ඉතා සරලව හඳුන්වා දීම වැදගත්වේ.  නූතන භෞතික විද්‍යාව අනුව සියලු පදාර්ථයන්ගේ හා ශක්තීන්ගේ තැණුම් ඒකක ලෙස මෞලික අංශු 17 ක් හඳුනාගෙන ඇත. මෙය  සම්මත ආකෘතිය (Standard Model) ලෙස හදාරනු ලබයි.  මෙම මෞලික පදාර්ථ වෙනත් කිසිඳු පදාර්ථයකින් සංගෘහිත නොවේ. එනම්  මෙම අංශූන් තවදුරටත් තැනුම් ඒකක වලට බිඳිය නොහැක.  එම පදාර්ථ වනාහි ෆර් මියෝන හා බෝසෝන ලෙස දෙවර්ගයක් කොට බෙදා දැක්විය හැකිය.  ෆර් මියෝන වනාහි එකම ක්වාන්ටම් අවස්ථාවක අංශූන් දෙකක් එකවර පැවතිය නොහැකි ස්වභාවයක් දරන අතර බෝසෝන එලෙස පැවතිය හැකිය. විද්‍යාත්මකව මෙය පවුලිගේ බහිෂ්කාර නියමය පිළිපදින (ඉලෙක්ට්‍රෝන වැනි ) අංශු හා එසේ නොවන අංශු ලෙස විග්‍රහ කළ හැක.  මෙම  විග්‍රහය දුරවබෝධ අයට බෝසෝන හා ෆර් මියෝන වල  කෘත්‍යාත්මක වෙනසින් ඒවා වෙන්ව හඳුනා ගැනීම පහසු වේ.  ෆර් මියෝන වලට ශඩ් විධ ක්වාර් ක් අංශු , ඉලෙක්ට්‍රෝනය , මුවෝනය, ටුවෝනය හා මෙම ත්‍රිත්වයේ නියුට්‍රිනෝ තුන යන ලෙප්ටෝන සයද ඒවා සියල්ලේ ප්‍රති පදාර්ථයන්ද අයත් වේ.  මේ සියල්ලෙහි ස්කන්ධයක් පවතින අතර එම ස්කන්ධ වෙන වෙනම ගණනය කර ඇත.  ප්‍රෝටෝන , නියුට්‍රෝන  හා නන්විධ  ද්විතියික උප පරමාණුක අංශු  මේවාගෙන් ජනනය වේ. සියලු පරමාණු සකස්වන්නේ මේවාගෙනි. ඒ අනුව පදාර්ථ ලෝකය හා  රසායන විද්යා විෂයපථයට ආවරනය වන්නා වූ සියළු දෑ මේවාගෙන් නිර්මාණය වේ. 


බෝසෝන වලට ෆෝටෝනය, ග්ලූවෝනය , W බෝසෝනය හා Z බෝසෝනය යන ශක්ති වාහක අංශු සතරද  ස්කන්ධ ලක්ෂණය උපදවන  හිග්ස් බෝසෝනයද අයත් වේ. ෆෝටෝනය යනු කවුරුත් දන්නා විද්‍යුත් චුම්භක ශක්තියේ තැණුම් ඒකකයයි. ක්වන්ටම් විද්‍යාව අනුව ආලෝකයඇතුළු සියළුම විද්‍යුත් චුම්භක වර් ණාවලියේ තරංග වල ශක්තිය  එකිනෙකින් වෙනස් වූ සංඛ්‍යාත සහිත ෆෝටෝන කදම්භ වේ. මෙම ෆෝටෝන සහ ග්ලූවෝන  වලට ස්කන්ධයක් නොමැති අතර හිග්ස් බෝසෝනය තෙමේම ස්කන්ධය නම් ප්‍රපංචය ඇති කරන සර්ව ව්‍යාපී හිග්ස් ක්ෂේත්‍රයේ කම්පන වල ප්‍රක්ෂේපණයක් වේ.

Saturday, May 11, 2024

Unveiling Rebirth and Samsara in the Theravada Tradition





In the realm of Theravada Buddhist philosophy, the concept of rebirth stands as a cornerstone. When juxtaposing Oriental philosophies with their Western counterparts, a conspicuous disparity emerges at the surface level, chiefly concerning the perception of existence and the cosmos. Most Western philosophies conceive of the world as a finite temporal construct, marked by a distinct commencement and conclusion. Within this framework, life unfolds along a linear trajectory, commencing with birth and culminating in death. While certain modifications have been appended over time, the prevailing belief across Western philosophies maintains that the deceased repose in the earth until the arrival of Judgment Day, upon which their eternal fate is determined. Conversely, Eastern philosophies envisage the universe on a grand scale. Buddhist and Hindu schools of thought subscribe to a notion of time that transcends measure, wherein the cosmos and its cycles persist endlessly. Preceding universes, which birthed the current one, as well as future iterations following the dissolution of our universe, form part of this boundless continuum. Hindu traditions further elaborate upon this cosmological narrative, positing the existence of various creator deities. Supernatural entities poised to assume different roles in forthcoming universes. For instance, in the present manvantara, the epoch during which Lord Brahma celebrates his 51st birthday. a mere halfway point in his 100-year lifespan, it is believed that in the next manvantara, the illustrious Asura king Mahabali shall reincarnate as the new Indra. Within this infinite expanse of time, beings, including humans, traverse an unending odyssey known as samsara, perpetually undergoing rebirth after each demise.

 



The concept of Samsara and rebirth permeated the Indian subcontinent long before the advent of Siddhartha Gautama. Both the Shramanic and Brahmanic philosophers of his era acknowledged its presence. Although appearing structurally akin, Buddhism distinguishes itself by scrutinizing Samsara and rebirth on a grand scale, reflective of its overarching goal which is the cessation of the ceaseless cycle of Samsara. Buddhism delves into the intricacies of Samsara and rebirth across numerous teachings, notably within the Abhidhamma, or a separate Pitaka devoted to the elemental constituents of these concepts. Here, Buddhism meticulously delineates the phenomena of rebirth, its mechanisms, causation, recurring patterns, and the imperative to transcend it for the liberation and eternal welfare of sentient beings.

The primary divergence between Buddhism and other philosophical systems that embrace rebirth lies in Buddhism's rejection of the notion of an eternal, transmittable soul. In systems where a perpetual soul exists within sentient beings, capable of migrating from one birth to another, the process of rebirth can be easily expounded. Upon death, the physical body deteriorates, while the eternal, indestructible soul transitions to a new form, be it a fetus, embryo, or another realm of existence. However, for a philosophy that denies the existence of a soul, explicating rebirth becomes considerably challenging. At its essence, Theravada Buddhism staunchly refutes the concept of a soul, categorizing it as one of the three fundamental characteristics of the universe: Anatta, or soullessness. According to Buddhism, there exists no enduring soul anywhere within the cosmos.



So, how does Buddhism elucidate the concept of rebirth? Buddhism defines a sentient being as an amalgamation of five aggregates, or skandhas. These aggregates are:

1.       Body (Rupa)

2.       Sensation (Vedana)

3.       Perception (Sanna)

4.       Mental Formations (Sankhara)

5.       Consciousness (Vinnana)

None of these aggregates are eternal. The body undergoes constant transformation at the atomic level, its impermanence palpable and its eventual demise inevitable. Similarly, sensation, perception, mental formations, and consciousness are subject to change and impermanence. However, consciousness, often likened to a magician or sorcerer, perpetually deludes its host into perceiving itself as a soul.



Among the aggregates, the body (Rupa) is distinct from the others, collectively referred to as Nama. This distinction is illustrated through the metaphor of the blind man and the lame. The lame, unable to walk, and the blind, unable to see, complement each other. When the blind individual carries the lame on his shoulders, they can navigate together effectively. However, they remain distinct entities. In this analogy, consciousness (Vinnana) and the other aggregates (Nama) represent the lame, while the body (Rupa) assumes the role of the blind man. Together, they function harmoniously, yet they are inherently separate entities.



This process of understanding the nature of a sentient being as devoid of a soul is discernible solely through the omniscience of a Buddha. No other being, whether celestial or divine, possesses the capacity to recognize this soullessness without the guidance of an enlightened one. Consequently, all beings, including the highest celestial entities, live under the delusion of a self, clinging to the notion of "me" or "myself." Yet, in reality, such a self does not exist. Grasping the absence of a self is an immensely challenging feat for all beings. However, those who genuinely comprehend this truth attain the status of a Stream Enterer, or Sotapanna, marking the initial stage of irreversible enlightenment within the Buddhist spiritual hierarchy. Such individuals are destined to traverse the cycle of Samsara a maximum of seven more times before achieving ultimate liberation.

The delusion of self, coupled with the desires inherent in sentient beings, propels them towards rebirth in various realms. However, there exists another covert force that perpetuates this cycle of rebirth—the concept of Karma. While an exhaustive discussion of Karma warrants separate consideration, in essence, it encompasses the actions undertaken by sentient beings through thought, speech, and action. These actions generate a unique energy that reverberates throughout the universe, shaping the trajectory of beings' lives indefinitely. This force of Karma operates as an immutable law of the cosmos, known in Buddhism as Niyama Dharma or the constant physics of existence. Even the enlightened ones are not exempt from the repercussions of their past Karma, which can yield both favorable and unfavorable outcomes. Despite its relentless nature, Karma cannot be eradicated; it is intricately intertwined with the fabric of the universe itself. Consequently, the omniscient insight of the Buddha identifies the cessation of self-delusion and desire as the sole means to terminate the cycle of Samsara effectively.



Yet, a pertinent question arises: Why would one wish to halt this cycle of rebirth? After all, sentient beings inherently cherish life and embrace the prospect of continued existence. Some may argue that the opportunity for rebirth offers the chance to experience life anew, thereby perpetuating a cycle of perpetual existence. So, why, then, does the Buddha advocate for the cessation of Samsara?

The Buddha's injunction to cease Samsara emanates from a profound understanding of the inherent suffering embedded within the cycle of existence. While life may offer moments of joy and fulfillment, it is also inherently fraught with suffering, be it physical, emotional, or existential. Moreover, the transient nature of worldly pleasures renders them ultimately unsatisfying and ephemeral. By relinquishing attachment to the cycle of rebirth and the illusory concept of self, individuals can transcend the perpetual cycle of suffering inherent in Samsara. In doing so, they attain the ultimate state of liberation, known as Nirvana, characterized by profound peace, freedom from suffering, and unshakable bliss. Thus, the cessation of Samsara, far from being an act of madness, is regarded as the pinnacle of wisdom and the gateway to ultimate liberation.



The prevailing notion in today's positive-thinking society is that life should be embraced and enjoyed, emphasizing the pursuit of happiness amidst its myriad ups and downs. In contrast, Buddhism appears to propagate a seemingly pessimistic outlook. However, a logical examination reveals that Buddhism does not categorically advocate for either optimism or pessimism. Instead, it is rooted in the pursuit of truth and understanding, epitomized by the enlightenment attained by the Buddha.

At the moment of enlightenment, the Buddha is said to have comprehensively scrutinized the universe, including the cycle of Samsara and the vast expanse of time, utilizing his powerful divine eye. In this profound revelation, the Buddha discerned the absence of permanence in the universe, a fundamental truth intrinsic to its very fabric. This insight into impermanence remains unchallenged, as no entity, material or immaterial, has been found to endure indefinitely without undergoing change.



Impermanence, in essence, holds a peculiar benefit: the absence of perpetual suffering. Despite acknowledging the existence of both comforting and suffering sensations, Buddhism predominantly focuses on the latter. This emphasis stems from the Buddha's omniscient observation that suffering underpins every sentient experience within Samsara. While comforting sensations may provide temporary respite, they too are transient and ultimately fleeting. Moreover, the pursuit of comfort often engenders additional suffering, as sentient beings exhaust themselves in its pursuit, only to find it elusive and impermanent.

In Buddhism, suffering is elevated to the status of a noble truth—an intrinsic aspect of the universe that all sentient beings inevitably encounter in various forms. Sentient beings may find themselves born into favorable realms, such as the human world or higher divine planes (known as Sugathi), where suffering is comparatively minimal. However, the majority are relegated to unfavorable realms, termed Dugathi, including animal planes, hungry ghosts, and hellish realms, where suffering is pervasive and intense, encompassing struggles for survival, hunger, disease, aging, and death.

A simple comparison between the human population and the population of other animals on Earth illustrates the stark contrast in numbers, indicating a higher probability of being born into unfavorable realms. The rules governing rebirth within Samsara are governed by mechanisms beyond individual control, leading to unpredictable outcomes. Even celestial beings may find themselves reborn as hungry ghosts in subsequent lives, despite enjoying eons of divine existence. The intricacies of these rules were revealed by the Buddha, highlighting the probabilistic and uncertain nature of rebirth.

 Despite the accumulation of virtuous deeds, there is no guarantee of a favorable birth, as per the insights of the Buddha into the workings of Samsara. Consequently, the ratio of beings in favorable realms to those in unfavorable ones serves as a probabilistic measure of one's likelihood of being born into a realm characterized by immense suffering within Samsara—an analogy employed by the Buddha likened to a handful of rocks compared to the expanse of the entire Earth.

The perilous predicament seized the attention of the Buddha's enlightened eye, compelling him to seek an end to all suffering, which he categorized into two distinct realms. The first encompasses the present manifestation of suffering experienced by beings, while the second pertains to the future suffering that will inevitably arise in countless rebirths. This impending suffering, termed Anuppanna Dukkha, awaits realization but is assuredly bound to materialize due to causes that will inevitably manifest across the boundless expanse of Samsara's future. Conceived as an amalgamation of factors, this latent suffering holds infinite intensity, awaiting its designated recipient in future iterations of Samsara.

 


The origins of such suffering lie in three foundational factors: Karma, an immutable and irrevocable cosmic law that governs the universe; the illusory perception of self (Sakkaya Ditti), deeply ingrained within sentient beings and perpetuating the cycle of suffering; and desire or lust (Thanha), a potent force driving sentient beings. Just as one cannot evade the repercussions of Karma, the delusion of self serves as the conduit through which suffering perpetuates its cycle. Both the delusion of self (Sakkaya Ditti) and desire (Thanha) are intrinsic aspects of existence, yet they can be eliminated through the diligent application of Buddhist teachings.

Breaking free from the shackles of the delusion of self, known as Sakkaya Ditti, marks a pivotal step towards liberation from the cycle of Samsara. By transcending this illusion, an individual curtails the boundless expanse of future suffering, limiting it to a mere seven subsequent rebirths—a profound victory in the face of the infinite anguish that would otherwise await. Furthermore, complete eradication of desire or lust propels one along the hierarchy of Buddhist sainthood, culminating in the esteemed status of Anagami, or Never Returner. Such an individual is destined for a singular birth in the highest celestial plane within Samsara, ultimately achieving Arahanthood and concluding the cycle of existence therein.

In Buddhism, the perpetual cycle of Samsara is dissected into its fundamental roots and causes through the teaching known as Paticca Samuppada. This teaching elucidates how various factors, including the delusion of self and desire, interplay to perpetuate Samsara. Sentient beings, due to their delusion, fabricate a sense of self that is ultimately non-existent. Driven by desire for permanence, fueled by karmic energy, this fabricated self undergoes countless births, experiencing a plethora of sorrows including birth, aging, illness, death, sorrow, pressure, unpleasant encounters, separation from loved ones, and pain, whether in favorable (Sugathi) or unfavorable (Dugathi) realms.

In other Buddhist denominations, the philosophy of Samsara and rebirth may diverge slightly from the Theravada tradition. Some denominations have incorporated the concept of self into their teachings to facilitate an easier understanding of rebirth. These adaptations likely arose from a lack of deep understanding and were influenced by local beliefs, particularly in rural and less educated communities.

 


However, the Theravada tradition remains faithful to the original teachings of the Buddha and presents rebirth from a unique perspective. While the ultimate goal of Buddhism is to end Samsara and rebirth, a clear comprehension of the rebirth process can benefit the wise person in many ways. Recognizing that existence continues after death and is influenced by present actions encourages wise individuals to avoid wrongdoing and accumulate merits, increasing the likelihood of being born into favorable realms (Sugathi).

 In fact, accepting the concept of rebirth is a fundamental tenet of Buddhism, falling under Right View (Samma Ditti). Understanding that the eradication of self-delusion and desire is necessary for complete enlightenment may prompt individuals to abstain from selfishness and lessen their attachment to worldly possessions.

  



Wednesday, January 4, 2017

භූමිචාල සූත්‍රය හා භූමි කම්පා

භූමිචාල සූත්‍රය හා භූමි කම්පා




භූමිචාල  සූත්‍රය අංගුත්තර නිකායේ අට්ඨක නිපාතයේ සදහන් වන රමණීය සූත්‍ර දේශනාවකි. තථාගතයන් වහන්සේගේ ජීවිතයේ අවසාන සමයේදී දේශිත සූත්‍රයක් වන මෙය බුද්ධ චරිතය හැදෑරීම උදෙසාද වැදගත්ය. නමුත් මෙහිදී ඒ සුතුර වෙනත් විෂය කෝණයකින් පිරිසිදීම සිදුවේ.


 මේ පෘථිවිය ශිලා ගෝලය (Lithosphere), ජල ගෝලය(Hydrosphre) හා වායුගෝලය (Atmosphere) යන කොටස් තුනකින් සමන්විතය. ඒ අර්ථ දැක්වීම දැක්වෙන ඉතිහාසයේ පැරණිතම  ප්‍රකාශනය මෙය වේ.මේ කාලයේ වෛදිකයන් සතුව පැවති ලෝක ප්‍රවෘත්තිය මේ හා සැසදීමෙන් තථාගතයන් වහන්සේගේ අද්භූත වූ අසම සම වූ ඤාණය වැටහෙන්නේය.



වෛදික හා උපනිශද් දර්ශනයේ පැවති පෘථිවියේ හැඩය නම් හතරැස් පැතලි හැඩයකි. ඒ පෘථිවිය තට්ටු හතකින් යුක්ත වූ පඩි පෙලක් ලෙස පවතින ව්‍යූහයක් ලෙස දක්වයි. 
චතුරස්‍ර වූ භූමිය සාගරයේ සිටින තල්මසුන්ගේ පිටෙහි දරා සිටින බවද ඒ සාගරය විශ්වය පුරා පවතින බවද එහි විශ්වාසය විය. භූමි කම්පා සිදු වන්නේ තල්මසුන්ගේ සෙලවීමෙනි. විෂ්ණු පුරාණයේ වරක් මෙබදු වූ ලෝකය ගිලෙන්නට යන විට විෂ්ණු ඌරෙකුගේ අවතාරය ගෙන මහ පොළොව ඔසවා තැබූ බවද , තවත් වරෙක මත්ස්‍යයෙකුගේ අවතාරය ගෙන පෘථිවිය ඔසවා ගත් බවද දක්වයි.
මෙය අජටාකාශ යුගය දක්වාම භාරතයේ පැවති මතයයි.

මෙසමයේම ග්‍රීසිය හා රෝමානු සභ්‍යත්වය තුළ ක්‍රි . ව. පස්වන සියවස් පමන දක්වා පෘථිවිය ඇට්ලස් නම් යෝධය ඔසවාගෙන සිටින රොටියක් බදු ව්‍යූහයක් යැයි දක්වන ලදී. තවද එසවීමේ අපහසුව නිසා ඇට්ලස් යෝධයා එය එක් උරහිසකින් අනෙකට මාරු කරන විට භූමිකම්පා වේ ‍යයි විශ්වාස කෙරිණි.

මින් බොහෝ කලකට පසුවද අජටාකාශ යුගය තෙක් පෘථිවිය ඉබ්බෙකු මත නැගි අලි තුන් දෙනෙක් විසින් ඔසවනු ලබන බව යුරෝපයේද ඇමරිකාවේද ජනයා විශ්වාස කළෝය.

නමුත් බයිබලය අනුව ලෝකය හා විශ්වය නිත්‍ය වූ නිශ්චල  දෙයකැයි යන වාදයක් පැණ නැංගේ බයි බලයේ පෘථිවිය නිශ්චල වූ ස්ථම්භ මත පිහිටවූ හතරැස් වස්තුවක් බවට සෘජු එලිදරව් ඇති නිසාය. මෙනිසා භූමි කම්පා වන්නේ දේව උදහසිනි. එසේ හෙයින් පොළොව ඇට්ලස් යෝධයාගේ සෙලවීම් නිසා සෙලවෙන බව පවසන්නන්ට මරණ දණ්ඩනය හිමි විය. කුරාණයද අනුව පෘථිවියේ හැඩය මෙසේ වේ . භූමි කම්පාද දේව උදහසින් සිදුවේ.


නමුත් පෘථිවිය පිළිබද ඒ සියලු ආකෘතීන්ට ප්‍රථමව තථාගතයන් වහන්සේ විසින් දක්වා ඇති ආකෘතිය නම් විස්මය ජනකය. තථාගතයන් වහන්සේ මේ ආකෙඋතිය භාවිතා කරනු ලබන්නේ භූ චලන සිදුවන ආකාරය විස්තර කිරීමටය. නැතුව පෘථිවිය ගෝලාකාර බව ඔප්පු කිරීමට නොවේ. නමුත් මේ ප්‍රකාශයෙන් පෘථිවියේ ගෝලාකාර භාවය මැනවින් පැහැදිළි කරයි.






ආනන්‍දය, මහාභූමිචාලයක ප්‍රාදූර්භාවය පිණිස මේ හේතූහු අටදෙනෙක. ප්‍ර‍ත්‍යයෝ අට දෙනෙක කවර අට දෙනෙක යත්:
1. ආනන්‍දය, මේ පොළොව දියෙහි පිහිටියා ය, දිය වාතයෙහි පිහිටියේ ය. වාතය ආකාශස්ථ වෙයි. ආනන්‍දය, යම් හෙයකින් මහා වාතයෝ හමත් නම් එබඳු කලෙක් වෙයි. හමන්නා වූ මහාවාතයෝ දීය කම්පිත කරත්. කම්පිත උදකය පොළොව සලයි. ආනන්‍දය, මහත් භූමිචාලයක්හුගේ ප්‍රාදූර්භාවයට මේ පළමු හේතු ය. මේ පළමු ප්‍ර‍ත්‍යය යි.

මෙහි වාතය ආකාශස්ථ වෙයි වාතය මස්තකයෙහි ජලය පිහිටියේය යන ප්‍රකාශය මේ පෘථිවියේ පිහිටීම පිළිබද සත්‍යය වන්නේය. පෘථිවියෙන් පරිබාහිර වූ අජටාකාශයෙහි උඩ යට වශයෙන් දිශා නැත්තේය. එනිසා අභ්‍යවකාශයේ දිශා හදුනා ගන්නේ විභ්‍රමේක්ෂයක ආධාරයෙනි. එනිසා ජලය උඩ වාතය කීවද එහි විලෝමය කීවද පොළොවින් පිට සිට ලොව බලන්නෙකුට දෙකම හරිය. එය ඔහු සිටින ස්ථානයට සාපේක්ෂ වේ.

තවද මෙහි දැක්වූ කාරනය අදට ගැළපෙන ලෙස ප්‍රකාශ කළ හොත් අභ්‍යවකාශය තුළ වායුගෝලය පිහිටයි. එය තුළ ජලගෝලය පිහිටයි එය තුළ ශිලා ගෝලය පිහිටයි යනුවෙන් කිවද එය සත්‍ය වේ. මෙය අභ්‍යවකාශයේ සිට පෘථිවි මස්තකයට පැමිණෙන වස්තුවක් පසුකරන මග සළකුණු අනුපිළිවෙලයි. මෙහි විලෝමය කීවේ නම් වැරදිය.

මෙනිසා මේ සූත්‍ර පර්යාය දකින්නා එය දැකිය යුත්තෙ පෘථිවියට පරිබාහිර අභ්‍යවකාශයේ සිට පෘථිවියට පැමිණෙන ආකාරයෙනි. එසේ පැමිණෙන්නා සාගරය ඉලක්ක කොට පැමිණේ නම් ඔහු පැමිණෙන පථය මෙසේය

1.අභ්‍යවකාශය
2. වායුගෝලය 
3. සාගරය (ජලගෝලය )
4. සීමා ස්ථරය (ශිලා ගෝලය )





දැන් පිරිසුදු නුවණින් යුක්තව මෙහි අරුත දැන ගත යුතුය.  වායුගෝලය නම් ආකාශයේ පිහිටා ඇත. එය නිරවුල්ය නමුත් ශිලාගෝලය සම්පූර්ණයෙන්ම ජලයේ පිහිටා නැත. මන්ද සීමැග් ස්ථරය තුළ සාගරය පිහිටි බැවින් සීමැග් (SIMA)ස්ථරය පමණක්  ජලයේ පිහිටියා යැයි කීම සාධාරණ වන්නේයැයි කෙනෙක් කිව හැකිය . නමුත් සියල් ස්ථරය නම් සීමැග් (SIMA) ස්ථරය මත පිහිටයි එනිසා SIAL ස්ථරය ජලය මත නොපිහිටියා වන්නේය. එනම් මහාද්වීප ඇතුළු ප්‍රදේශ ජලය මත පිහිටා ඇත්තේ වක්‍ර මාර්ගයෙනි. මෙය දැක ගන්නේ කෙලෙසද?



පලමුව අවබෝධ කරගත යුතුවන්නේ මෙය භූ චලන විස්තර කරන ඉතා කෙටියෙන් එහෙත් මහත් නිරුක්ති සහිතව දෙසූ ආකෘතියක් බවයි. එනිසා එය සියල්ල සම්පූර්නයෙන් විස්තර කළ යුතු නොවේ. නමුත් එයින් සියල්ල විස්තර වේ. ඒ කෙසේද?

බුදුන් වදාරා ඇත්තේ ජල ගෝලය නොව උදක යන පාලි වචනයයි . උදක යන පාලි වච්නය ජලය නම් වේ ජලය නම් ඝණ , ද්‍රව හා වායු යන අවස්ථා තුනේම පවතින්නකි. සීමැග් ස්ථරය ජලය මත පිහිටියා යැයි කීම වක්‍ර වුවත්  එය ජල වාශ්ප සමග අති පිහිත වූ වායුගෝලය මත පවතින්නේය. ජල වාශ්පය සාගරය ඇථුළු ජල හෝලය සමග සන්තතික වන්නේය එනිසා සීමැග් ස්ථරයද සත්‍ය ලෙසම ජලය සමග සන්තතික වන්නේය.මෙවැනි ආකෘතියක් සත්‍යවන්නේ සෑම අතකින්ම වක්‍රවූ සම්පූර්ණයෙන්ම ගෝලාකාර වූ පෘථිවියකට බව දැන් ඕනෑම අයෙකුට වැටහෙනු ඇත.

දැන් මේ සූත්‍රයේ දක්වා ඇති භූ චලන යාන්ත්‍රණය දෙසට හැරෙමු. එය අවබෝධයට පෙර වර්තමාන විද්‍යාවෙන් භූ චලනය පහදන අයුරු දැන ගැන්ම වටී.



වත්මන් භූ විද්‍යාවේ භූ චලනය අර්ථ දක්වන්නේ පෘථිවිය තුල පවතින මැග්මා පෘථිවි මස්තකයට හෝ උපස්තර  වලට පැමිණ ප්‍රති සැකසුම් ක්‍රියාවලියේදී සිදුවන අතුරු පලයක් ලෙසයි. නමුත් මේ අර්ථ දැක්වීම මගින් කිසිවෙකුට භූමි කම්පාවක් ඇතිවන කාලය පූර්වානුමාන කිරීමට නොහැක.එනිසා මේ මොහොත වන තුරුත් විද්‍යාඝ්නයෙකුට භූමි කම්පාවක් ඇතිවන දිනය හෝ කාල වකවානුවක් හෝ කලින් දැනුම් දීමට් නොහැකිය. එයට හේතුව නම් භූමිකම්පාව අර්ථ දක්වා ගැනීමේ දෝෂයයි.

සූත්‍රයේ යාන්ත්‍රනය අනුව එසේ නම් වායුගෝලයේ ඇතිවන කැළඹිලි හා භූමි කම්පා අතර සම්බන්ධතාවක් තිබිය යුතුය. මේ සම්බන්ධතාවයක් පවතී යැයි භූ කම්පා පහද ආකෘතියෙන් විස්තර කළ නොහැක. එනිසාම එවැනි සබදතාවක් සෙවීමට වත් විද්‍යාඥයෝ උනන්දු නොවූහ.

නමුත් 2011 වර්ෂයේ මියාමි විශ්ව විද්‍යාලයේ කීර්තිමත් පර්යේෂක කණ්ඩායමක් වායුගෝලීය කුණාටු හා භූමි කම්පා අතර පැහැදිළි සබදතාවක් ඇති බව සොයා ගත් අතර නොයෙක් දත්තමගින් එය ඔප්පු කොට පර්යේෂන පත්‍රිකාවක් ප්‍රකාශ කළේය. මෙය සත්‍යයක් බව සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ විද්‍යාඥ සැසියේදී පිළිගැනිණි. නමුත් මේ සංසිද්ධිය වත්මන් ආකෘතියෙන් පැහැදිළි කළ නොහැකි නිසා  නව ආකෘති රැසක් වායුගෝලය හා ශිලා ගෝලය සම්බන්ධ කරමින් ගොඩ නැගී ඇත. තවත් ආකෘති ඉදිරියේදි බිහි වනු ඇත. මේ සියලු ආකෘති වල ජල ගෝලය හා සාගරය සම්බන්ධ වේ. මෙයින් ඇති වාසිය වන්නේ මෙලෙස සබදතාවක් විද්‍යාත්මකව සොයා ගැනීමෙන් භූමි කම්පාවක් වීමට පෙර එය පෙරැයිම් කිරීමට හැකිවීමයි.
https://www.sciencedaily.com/releases/2011/12/111208121016.htm


මේ සූත්‍රයේ පලමු වදන් කිහිපයෙන්ම වසර දහස් ගනනක් මිනිසුන් විසින් සොයා නොගත් රහස් රැසක් හෙළිදර්ව් කරන්නේය. සර්වඥ භාෂිතයක් බව වටහා ගැන්මට තවත් සාක්ෂි කුමටද?


" ආනන්දය, තථාගතයන් වහන්සේ අතෙහි තබන ලද නෙල්ලි ගෙඩියක් යම්සේ දක්නේද ඒ පරිද්දෙන් ලෝකාවලෝකනය  කරන සේක   "


භූමිචාල සූත්‍රය අනෙක් කරුණු 7 මේ ගැන මෙහි විස්තර නොකරන ලදී. ඕනෑ තරම් ලේඛන සොයාගත හැකිය. 





Saturday, December 3, 2016

මහා පට්ඨාන විශ්ලේශණය 04

ක්වාන්ටම් අංශු යුග්මීකරණය  ( Quantum entanglement ) හා මහා පට්ඨානය


 ක්වාන්ටම් අංශු යුග්මීකරණය  ( Quantum entanglement )  සංසිද්ධිය නූතන විද්‍යාවේ නවතම පර්යේෂණාත්මකව සනාථ කරන ලද  සිද්ධාන්තයකි. මෙයට අනුව කිසිදු බල ක්ෂේත්‍රයක මැදිහත් වීමකින් තොරව ආලෝක වර්ෂ ගණනාවක් ඈතින් ඇති යුග්මනය වූ අංශු දෙකකින් එක් අංශුවක චලනය අනෙකෙහි චලනය වීමට ඒ මොහොතේම බලපායි. ඒ චලනය පිළිබද සන්නිවේදනය වීමක් හෝ චලනය නිසා ඇතිවන බලයේ ප්‍රචාරනයවීමක් සිදු නොවීම මෙහි ඇති විශේෂත්වයයි.එහිදී අංශුවේ චලනය වන වේගය හා දිශාව යන දෙකම කෙරෙහි බලපෑම ඇති කරවයි. මේ සිද්ධාන්තය ගැන සමීකරණ ආශ්‍රයෙන් භෞතික විද්යාත්මකව විග්‍රහ කිරීම මෙහි අරමුණ නොවේ. නමුත් භෞතික විද්යාත්මකව මෙහි වැදගත්කම සරලව විස්තර කරන්නේ නම් මෙසේය.කිසියම් වස්තුවක චලනයක් ඇති කරවීමට නම් බලයක් යෙදිය යුතුය. චලනය වීමක් නොමැතිව සම්ප්‍රදායික භෞතික විද්යාවේදි බලය අර්ථ දැක්විය නොහැකිය. නිව්ටෝනීය විද්‍යාව අනුව බලය යනු ගම්‍යතාව (ස්කන්ධයේත් ප්‍රවේගයේත් ගුණිතය )වෙනස් වීමේ ශීඝ්‍රතාවට අනුලෝම වන්නකි. එලෙස බලයක් යෙදීම අතිනුත් කල හැක්කකි. පිඹීමෙනුත් කළ හැක්කකි. බලක්ෂේත්‍රයක් මගින්ද කළ හැක්කක් වේ. නමුත් බලයක් යෙදූ පමණින් කිසිදු වස්තුවක් චලනය වීමට බැදී නැත. බලය අසංතුලිත වූ කෙණෙහි වස්තුව චලනය වේ. මෙය නිව්ටන්ගේ පලමු නියමයයි.අසංතුලිත  බලය යෙදුනු කල්හි චලනය වන වස්තුවට ඉදින් ප්‍රති විරුද්ධව බලයක් යෙදේ නම් මන්දනය වී නතර වේ. ඒ දිශාවටම බලයක් ලැබේ නම් ත්වරණය වේ. නැත හොත් ඒකාකාර ප්‍රවේගයින් චලනය වේ.අතින් ඇදීමෙන් හුලං වැදීමෙන් ආකාරයෙන් අංශු ඝට්ටනයවී බලය ප්‍රචාරණය වන්නා සේම . බල ක්ෂේත්‍ර වන ගුරුත්ව ක්ෂේත්‍ර , විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍ර , චුම්භක ක්ෂේත්‍ර ආදියෙන්ද බලය ජනනය විය හැකිය. ගුරුත්ව ක්ෂේත්‍රයක තැබූ ස්කන්ධයක් මතද , විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රයක තැබූ ආරෝපණයක් මතද බල ක්‍රියා කරයි. එලෙස ක්‍රියා කරන බල මගින් ඒවා චලනය කරවයි. නතර කරවයි.




මේ ක්ෂේත්‍රද ප්‍රචාරනය වන්නේ ආලෝකයේ වේගයෙනි. මේ සියලු ක්ශේත්‍ර වලට පොදු එක් ගුණයක් වන්නේ වර්ග ප්‍රතිලෝම න්‍යායයි. එනම් ක්ෂේත්‍රයෙන් විස්තාපනය ඉවතට දෙගුනයකින් වේනම් බලය හතර ගුණයකින් අඩුවේ.නමුත් ක්වාන්ටම් යුග්මීකරන සංසිද්ධිය මෙවැනි සාම්ප්‍රදායික භෞතික විද්යා න්‍යායන් අනුගමනය නොකරයි. එය හුදෙක්ම ක්වාන්ටම් භෞතික විද්‍යාත්මක සංසිද්ධියකි.මෙහිදී සිදුවන ක්‍රියාවට අවකාශය යනු බාධාවක් හෝ සහයක් නොවේ. මේ ක්‍රියාව අවකාශයෙන් විනිර්මුක්තය. ක්ශේත්‍ර ප්‍රචාරණ බලය දුරට යන විට අඩුවේ . ළං වන විට වැඩිවේ.  මෙවැනි දේ මේ විශ්වයේ අනතවත් ඇත. අපි ලිපක් ළගට යන විට රස්නය වැඩිවේ. දුරට යන විට රස්නය අඩුවේ. එයද අවකාශය මත රදා පවතින්නකි. ශබ්ද විකාශකයක් ළගට යන විට ශබ්දය වැඩිපුර දැනේ. ( තීව්‍රතාවය ) දුරට යන විට එය අඩුවේ. එයද වර්ග ප්‍රතිලෝම න්‍යාය මත පවතින අවකාශීය සංසිද්දියකි.අභිධර්මය අනුව යම් අංශුවක් එක් දිශාවකට චලනය වන්නේ බලයක් යෙදීම නිසා නොවේ. ඒ අංශුවේ ඇති ආපෝ ධාතුව නිසාය. අංශුවක් නිශ්චල වන්නේ එය සෑදුණු ශුද්ධාෂ්ටක වල පවතින පඨවි ධාතුව නිසාය. අංශුවක් පොලා පනිමින් සියලු දිශාවන්ට චලනය වන්නේ වායෝ ධාතුව නිසාය. ගැටීමකින් හෝ ක්ෂේත්‍ර ක්‍රමයකින් වන්නේ අදාල ධාතුන් ජනනය වීම හෝ ප්‍රකට වීමයි. යුග්මීකරණය වූ වස්තූන්ගේ එක් වස්තුවක් යම් දිශාවකට චලනය වේද අනික් වස්තුව ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාවට චලනය වීම සිදුවේ.අභිධර්මය අනුව මෙය දැකින්නේ නම් එක් වස්තුවක ආපෝ ධාතූන් ගමන් කරන දිශාවෙන් විරුද්ධ දිශාවට අනෙක් වස්තුවේ ආපෝ ධාතූන් ගමන් කරන බවයි. එසේම ඒ දෙක ඒකාබද්ධය. එනම් ඉබේ එක් වස්තුවක් චලනය නොවේමය. එක් අංශුවක චලනය වීමට අනෙක් අංශුව ප්‍රත්‍ය වේ. හේතු ප්‍රත්‍ය රහිතව චලනය වීමක් සිදු නොවන හෙයිනි.

හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගේ පැවැත්ම සනාථ කිරීමට භෞතිකත්වයෙන් ගෙන හැර දැක්විය හැකි මූලිකම සාක්ෂිය මේ යුග්මීකරණයයි.

එසේම ඒ අයුරින් ප්‍රත්‍ය වීමෙදි එක් අංශුවකින් අනෙක් අංශුව වෙත කිසිවක් ගමන් කලයුතු නැත. ඒ නිසාම පිටවන දෙයක් අවකාශය හරහා අනෙක් අංශුව වෙත නොයයි.

නමුත් එක් අංශුවක් චලනය වීමම අනෙක් අංශුවේ චලනය වීමට ප්‍රත්‍යයයි.එක් අංශුවක් නැවතුන විගස අනිකද නැවතේ.

එසේ චලනය ඇරඹීමට හා නැවතීමට කාල වෙනසක් නොමැත. එකක චලනය ඇරඹුණු මොහොතේම අනෙකෙහි චලනයද ඇරඹේ. සියුම් වූ හෝ කාල වෙනසක්. අන්තරයක් නැත.

වස්තු දෙක ඒකාබද්ධ වීම සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රත්‍යයයි වෙන් වීම විප්‍රයුක්ත ප්‍රත්‍යයයි. (entanglement / disentanglement )

එක් චලනය වන අංශුවක් පැවතීම ( අස්ති ප්‍රත්‍යය ) අනෙක් අංශුවද චලනය වීමට හේතුවයි.

එක් අංශුවක චලනය නැතිවීම (නස්ති ප්‍රත්යය ) අනෙක් අංශුවේද චලනය නැතිවීමට හේතුවයි.අංශු  ද්විත්වයම පවතින්නේ අවකාශය තුළය. එනම් අජටාකාශයයි. නමුත් අංශු දෙකෙහි චලනය අවකාශයෙන් ස්වායත්ත වේ.හුදෙක් ඒ අංශූන් චලනය වන්නේ අනිකෙහි පැවැත්මක් ඇති හෙයිනි.මේ නිසාම අවකාශයෙන් හා කාලයෙන් ස්වාධීන වූ මාධ්‍යයක් හරහා කිසිවක් සංක්‍රමනය විය යුතු යැයි අභිධර්ම ක්‍රමයේදී සිතීම අනවශ්‍යය. නමුත් භෞතික වාදයේදී එවන් මාධ්‍යයක් නැති වුවත් එවැන්නක් ඇතැයි කියා උපකල්පනය කර එය සෙවීම සදහා වෙහෙසෙනු ලබයි.විද්‍යාඥයන් සිදුකරනු ලබන්නේ වස්තු දෙක යාකරන මනකල්පිත දණ්ඩක් උපකල්පනය කර ඒවායේ චලනය අර්ථ දැක්වීමයි.

මෙම සිද්ධි අධ්‍යයනයෙන් ස්ඵුට වන කරුණු මෙසේය.

අවකාශයෙන් හා කාලයෙන් ස්වාධීන වූ ප්‍රපංච ඇතිබව.

ආත්මය හෝ අන් කිසිවක් ශරීරයකින් පිටවී ගමන් කර වෙනත් ස්තානයක හට ගැනීමේ අවශ්‍යතාවක් නොමැති බව. 

අන්තරාභවයක් පැවතීමේ අවශ්‍යතාවක් භෞතික විද්‍යාත්මකව නොවන බව.

හේතු ප්‍රත්‍යයන් රහිතව කිසිවක් නොවන බව. අති ක්ෂුද්‍ර අවස්ථාවේදී පවා එකක චලනයට අනෙක්කක පැවැත්ම හේතුවීම පටිච්ච සමුප්පාදය ඔප්පු කරන්නකි. ඉන් ඉහල වූ දෘෂ්‍යමාන ලෝකයේ සියල්ලම හේතූන්ගෙන් වන බව ඔප්පු වන්නකි. 

                                          ඉමස්මිං සති ඉදං හෝති
                                          ඉමස්මිං අසති ඉදං නහෝති 


මෙය ඇති කල්හි මෙය වෙයි , මෙය නැතිවූ කල්හි මෙය නොවේ.





Saturday, October 29, 2016

මහා පට්ඨාන විශ්ලේශණය 03

චිත්ත වීථි හා පට්ඨානය

 

 චිත්ත වීථි බුදු දහමේ ඉගැන්වෙන ඉතා ගාම්භීර විෂයකි. චිත්ත වීථියක් සරලව දකින්නේ නම් එකක් අනිකට ප්‍රත්‍ය වන චිත්ත පරම්පරාවක අඛණ්ඩ පැවැත්මකි. සත්‍ය වශයෙන්ම සත්වයා ලෙස දැක්විය හැක්කේ අවිච්ඡින්න වූ චිත්ත වීථියකි. සත්වයෙකුගේ වැදගත්ම ලක්ෂණය නම් ඒ සත්වයාට ආවේණික වූ අවිච්ඡින්න වූත් කෙළවරක් නොදැකිය හැකි ( සැබවින්ම ආරම්භයක් නොමැති )අති දීර්ඝ චිත්ත පරම්පරාවයි. මේ චිත්ත පරම්පරාව මරණයෙන් කෙළවර නොවේ , වියපත් වීමෙන් , නැවත ඉපදීමෙන්  ආදී කිසිවකින් සිත් පරපුර සිදී නොයයි. ඒ ඒ අත් බැව් හිදී සත්වයාගේ ඇස් කන් නාසාදී ඉන්ද්‍රියයන් ඇසුරු කර ක්‍රියාත්මක වන මේ සිත් පරපුරේ දළ ස්වභාවය විඤ්ඤාණයයි. සත්වයා යනුවෙන් පණවනු ලබන්නේ  රූප , වේදනා , සඤ්ඤා , සංඛාර සහ විඤ්ඤාණ යන පංචස්කන්ධයයි. අඛණ්ඩව පවතින චිත්ත පරම්පරාවම කර්ම රැස් කිරීම මෙන්ම විපාක ඇති කිරීමද සිදු කරයි. එසේම එක් චිත්ත පරම්පරාවක් පමනක් එක් සත්වයෙකුට ඇත. අනුපාදිසේස නිර්වාණයෙන් කෙළවර වන තුරු සිත් පරපුර රහතන් වහන්සේ තුළද ඇතිවේ. ඒ නිසා රහත් වුවද රහතන් වහන්සේද පංචස්කන්ධ පරිහරණය කරන සත්වයෙක් වේ.

 සිත් හට ගැනීම හා චිත්ත වීථි වල පැවැත්ම ගැන අභිධර්මය පරිශීලනයෙන් දත යුතුය. මේ ලිපියෙන් චිත්ත වීථි වල ප්‍රත්‍යොත්පන්න ස්වභාවය සාකච්ඡා කරනු ලැබේ.සිත් හට ගැනීමේ මූලික නියම පහත පරිදි දැක්විය හැකිය.

1.සිතක අවස්ථා තුනකි . ඒවා උප්පාද තිථි හා භංග අවස්ථාවේ. ඒ අවස්ථා තුනෙන් යුතුව සිතක් ඉපිද නිරුද්ධ වීමට ගතවන කාලය එක් චිත්ත්ක්ෂණයකි.සියලු සිත් වල ආයු කාලය සමානය. සෑම සිතකම ආයු කාලය නම් චිත්තක්ෂණ එකමය.

2. එක් සිතක් ඇතිවී නිරුද්ධ වූ පසු අනික් සිත ඇතිවේ. එක වර හෝ අති පිහිත වෙමින් ( overlapping ) සිත් හට නොගනී. එක් සිතක් නිරුද්ධ වූ පසු අනික් සිත හට ගනී.

3.එක් සිතක් නිරුද්ධ වී අනික් සිත හට ගැනීමත් අතර කාල පරතරයක් නැත. අංශු මාත්‍ර හෝ පරතරයක් නොමැත්තේමය. 


4.සිත් හටගන්නේ චෛතසික සමගමය. සිත් නිරුද්ධ වන විට ඒ හා ඇති චෛතසික සියල්ලද නිරුද්ධ වේ.

5.පංච වෝකාර භූමි වන කාම ලෝක හා රූපී බ්‍රහ්ම ලෝක වල සිත් හටගන්නේ රූපයක් ආශ්‍රය කරගෙනමය. ඒ රූප කලාපයක් ආශ්‍රය කර නොගෙන සිතක් හට නොගනී. ( චක්ඛු වස්තු , සෝත වත්ථු ... හදය වත්ථු ) 

6. ඒ නිසා චිත්ත වීථියක ආයුෂය රූප කලාපයේ ආයුෂයට සමාන වේ. රූප කලාපයක ආයුෂය චිත්තක්ෂණ 17 කි. රූප කලාපයක් ආශ්‍රය කරගෙන ඇතිවන සිතක් හට හටගැනීමට රූපය නිඃශ්‍රය ප්‍රත්‍යයෙන් ආධාර වේ . රූප කලාපය නැති වීමෙන් ප්‍රත්‍ය නැති වී ගොස් සිත් හට ගැනීම නවතී. නමුත් වෙනත් රූප කලාපයක් ආශ්‍රය කරගෙන ඒ මොහොතේම සිත් හටගනී.මේ නිසා එක් චිත්ත වීථියක තිබිය හැකි උපරිම සිත් සංඛ්‍යාව 17 වේ.

 7. සිත් හට ගැනීමට මූලික  වූ ඉන්ද්‍රිය ( ද්වාරය ) නමින් චිත්ත වීථිය නම් කරයි . මේ අනුව චිත්ත වීථි වර්ග 6 කි.( චක්ඛුද්වාරික , මනෝද්වාරික ...)

8.අදාළ ද්වාරයෙන් අරමුණ ග්‍රහණය කරන කළ ( භවංග චලනය  සිදුවන අවස්ථාව වන විට )සිත ඇසුරු කරන රූප යේ ආයුෂය අනුව චිත්ත පරම්පරා අතිමහන්තාරම්මණ , මහන්තාරම්මන , පරිත්තාරම්මණ , අති පරිත්තාරම්මණ ලෙස 4 ට බෙදේ.  (මනෝද්වාරික වීථි විභූතාරම්මණ අවිභූතාරම්මණ ලෙස බෙදේ )



9. කර්ම රැස් කරන චිත්ත වීථියක ( මහන්තාරම්මණ , අති මහන්තාරම්මණ )අදාළ කර්මයන්  සෑම විටකම ජවන සිත්  වලින් සිදුවේ. එසේම  සෑම චිත්ත වීථියකම ජවන සිත් 7 ක් එක දිගට හට ගැනීම සිදුවේ . වෙනත් සංඛ්‍යාවන්ගෙන් ජවන් සිත් හට නොගනී ( චුති චිත්ත වීථියේදී පමණක් ජවන් සිත් 5 ක් හටගනී )


10.චිත්ත වීථියක සෑම විටම මුල් සිත දෙවන සිතට ප්‍රත්‍ය වෙමින් ( අනන්තර ප්‍රත්‍ය හා සමනන්තර ප්‍රත්‍ය පවතී )ඇතැම් අවස්ථාවල අනාගතයේ ඇතිවන සිතක් වර්තමානයේ සිතට ප්‍රත්‍ය වේ ( පශ්චාජාත ප්‍රත්‍යය )

දැන් ඉහත කරුණු තරමක් ගැඹුරින්  විෂ්ලේශණය කරමු.

චිත්තක්ෂණය නම් මේ මුළු මහත් විශ්වයේම ඇති කුඩාම කාල ඒකකය වේ. කොතරම් කුඩා දැයි කිව හොත් ඊට වඩා කුඩා කාල ඒකකයක් බ්‍රහ්මයෙකුටවත් පැනවිය නොහැක. මන්ද පැනවිය යුතු වන්නේද සිතින්මය. සිතක ආයුෂය චිත්තක්ෂණ 1 කි. රූප පර්මාර්ථය සළකන කල්හි ශුද්ධාෂ්ටකයක ආයුෂය චිත්තක්ෂණ 17 කි. ශුද්ධාෂ්ටකයක් හටගත් මොහොත එක් චිත්තක්ෂණයක් උප්පාද කොටසටද 15 ක් තිථි කොටසටද 1ක් භංග කොටසටද බෙදා දක්වයි. රූප කලාපයක් සෑම විටම එක ලෙස නොපවතී. හටගත් මොහොතේ සිට පිරිහේ. ( සබන් බෝල මෙනි )රූප කලාප සියල්ලටම සිත් හට ගැනීමේ බලයක් නැත. සත්වයෙකුගේ රූප කලපයන්ම පමණක් චිත්ත් වීථි ආශ්‍රය කරයි. ගස් ගල් වලට චිත්ත වීථි නැත. සත්වයෙකුගේ ශරීරයේද බොහෝ රූප කලාප ඇත . ඒව ගස් ගල් වල රූප කලාප වලින් වෙන්සය.( ගස්ගල් වල ශුද්ධාෂ්ටක ඇත. සත්ව සෛල නිර්මිත රූප කලාප වල අතිරේක ලෙස ජීවිත රූපය පමණක් හෝ ඇත. )මේ සියල්ලටම සිත් හට ගැනීමේ හැකියාවක්ද නැත. සත්වයෙකුගේ සිත් හට ගන්නේ එක්තරා ස්වල්ප රූප කලාප ආශ්‍රය කරගෙන පමණි . චක්ඛු සෝතාදි දසක රූප කලාපද හදය වත්ථුවද  සිත් හට ගත හැකිය. එක් මොහොතක මේ රූපයන්ද කෝටි ප්‍රකෝටි ගණනින් හටගෙන නිරුද්ධ වේ.ඒ නිසා ඒවායින්ද අවස්ථානුරූපව එක් රූපයක ඒ ඒ චිත්තක්ෂණයේදි සිත හට ගනී.හදය දසකයක් හා චක්ඛු සෝතාදි පසාද රූප පහ ඇති දසක කලාප 5 ක් පමණක් තිබුණද( මේ ටික පමණක් ඇත්නම් ශරීරය ඉලෙක්ට්‍රෝනයකටත් වඩා කුඩාය )සත්වයෙක් වීමට ප්‍රමාණවත්ය .අරූපී බ්‍රහ්මයෙකුට මේ ටිකවත් නැත. ඒ නිසා අරූපී බඹ තල වල සිත් හට ගැනීමට රූප අනවශ්‍යය. රූප පදාර්ථයන් සත්වයෙකුට සිත් හට ගැන්මට උපකාර වන්නේ චිත්‍රයක් ඇදීමට කොළයක් උපකාර වන්නාක් මෙනි. කොළය නැතුව චිත්‍රය ඇදිය නොහැක. චිත්‍ර ඇදීමට උපකාර වන පෘෂ්ටය මෙන් කරන උපකාරය පුරේජාත නිඃශ්‍රය ප්‍රත්‍යය වේ. ඇතැම් සිත් රූප කලාපය නිසා ඇතිවන අතරම චිත්තජ වශයෙන් රූප කලාපයන් ඇතිකිරීමද සිදුකරයි. එවන් අවස්ථාවක සිත රූපයටද රූපය සිතටද අන්‍යෝන්‍ය ලෙස ප්‍රත්‍ය වේ. මෙහිදී රූපය පෘෂ්ටයක් මෙන් ක්‍රියා නොකරයි. පන් පට දෙකක් වර්ණ ගන්වා ඒ දෙක වියමින් පැදුරක් සාදන්නා සේ දෙක එකිනෙකට ප්‍රත්‍ය වීම සහජාත නිඃශ්‍රය ප්‍රත්‍ය වේ.

පුනර්භවය  සිදුවන්නේ මෙසේය.පුනර්භවය සිදුවෙමේ දීඅවසාන චුති සිත මගින් කර්මජ වශයෙන් රූප කලාපයක් යම් ස්ථානයක හටගන්වා ( ඒකජ කාය ) එය ආශ්‍රය කරගෙන එක් වනම සිත් පරපුර පවතින්නට ගනී. ඉන් පසුව සිත් හට ගැනීම වශයෙන් චිත්තජ රූපද එහි හට ගනී ( ද්විජ කාය ) . තවත් පසුව ශරීර උෂ්ණත්වය ආදී දේ නිසා සෛල විභාජනාදියෙන් උතු රූප හට ගනී ( ත්‍රිජ කාය ). අවසානයේදී මව ගන්නා අහාරාදි ප්‍රත්‍යයෙන් අනෙක් ශාරීරික රූප හටගනී. ( චතුජ කාය )(මේ මනුෂ්‍යයන් වැනි ජලාබුජ සත්වයන්ගේ උත්පත්ති ක්‍රමයයි . ඕපපාතික සත්වයන්ගේ මුළු ශරීරයම එකවර කර්මජ රූපයෙන් පහළ වේ.චිත්ත වීථියක එක් සිතක් ඇතිවී නිරුද්ධ වූ පසු අනික් සිත ඇති වීම අස්ති නස්ති ප්‍රත්‍යයයි. සිතක් වුව හට ගැනීමට අවකාශය අවශ්‍ය වේ. එක් සිතක් තිබියදී අනෙක් සිත හට ගත නොහැක්කේ එහෙයිනි.එසේම එක් සිතක් සෑම විටම දෙවන සිතට ප්‍රත්‍ය වන නිසා එකවර සිත් දෙකක් දෙතැනක ඇතිවිය නොහැක. මේ නිසා එක් සත්වයෙක් බෙදී තවත් සත්වයෙක් සෑදීමට නොහැක.බෙදී යන්නේ නම් ඒ භෞතික ශරීරය පමණි. සෑම විටම එක් සත්වයෙකුට එක් සිත් පරපුරක් පවතිනුයේද එහෙයිනි.




ඇතැම් ඒක සෛලික සත්වයන් ‍යයි සැලකෙන ජීවීන්ගේ ශරීරය බෙදී දෙකක් වේ.මේ අනුව එක් සත්වයෙකුගෙන් සතුන් දෙදෙනෙක් බිහි නොවේදැයි අයෙක් ප්‍රශ්න කළ හැකිය.  නමුත් මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් ව්‍යාකරණය කිරීමේදි ශාක වලද චිත්ත පරම්පරාවක් නොමති හෙයින් ඒවාටද පුනර්භවයක් හෝ කර්ම රැස් කිරීමේ ගුණයක් නොමැති බව සිහි තබා ගත යුතුය. නූතන විද්‍යාවේ වුවද ඒක සෛලික සතුන් වර්ග කර ඇත්තේ ශාක වලටත් වඩා පරිණාමීයව නොදියුණු ජීව ගුණය අඩු ජීවීන් ලෙස බවද සිහිතබා ගත යුතුය.එසේ වුවත් එවැනි ක්ෂුද්‍ර රූපයක් වුව සතෙකු වීමට ප්‍රමාණවත් වේ. සිත් හට ගැන්මට අවශ්‍ය වන ඉතා සුළු ප්‍රමාණයක් වූ රූපයන්ට අමතරව අනන්ත රූප කලාප සතෙකුට පවතින්නේ ජීවිතය ආරක්ෂා කර ගැනීමට හා හොද නරක කර්ම විපාක ලබා දීමටය. මේ නිසා එවන් ප්‍රාණීන් අහම්බෙන් සතුන් වුවද බෙදී වෙන්වීමෙන්  අසත්ව සෛලයක් හා සත්වයෙක් සෑදෙන බව හෝ එසේ නොවේ නම් සත්වයා සිටියදී බෙදී වෙන්වන සෛලය වෙනත් සත්වයෙකුගේ චිත්ත පරම්පරාවකට නිඃශ්‍රය විය යුතු බවද ධර්මානුකූලව ව්‍යාකරණය කළ හැකිය.


 සිතක් හට ගන්නා රූපය ක්‍රම්යෙන් පිරිහෙන පක්ෂයේ වන බැවින් භවන්ග චලනය  රූප වස්තුවේ තිථිය ඇරබෙන මොහොතේම ( දෙවන චිත්තක්ෂණය ) සිදුවේ නම් ප්‍රබල අරමුණු සහිත චිත්ත වීථියද නැත්නම් දුර්වල චිත්ත වීථිද ඇතිවේ.වඩාත් දුර්වල චිත්ත වීථි වල ජවන සිත් නොවන නිසා ඒවායේ කර්ම රැස්කිරීමක් නැත.
ජවන සිත් වල ප්‍රත්‍ය විභාගය ආකර්ෂණීයය.  පළමුව ඇතිවන් ජවන සිත දෙවනුව ඇතිවන ජවන සිතට  ආසේවන ප්‍රත්‍යයෙන් දායක වේ. එක් වරක් තීන්ත ආලේප කළ බිත්තියක දෙවන වර තීන්ත ආලෙප කරන්නක් මෙන් එවිට දෙවන ජවන සිත පළමු සිතට වඩා ශක්තිමත් වේ . ඒ අයුරින් තුන්වන ජවන සිත දෙවැන්නට වඩාද , සිව්වැන්න තෙවැන්නට වඩාද ප්‍රබල වේ. නමුත් පස් වන ජවන සිත සතරවන ජවන සිතට වඩා දුර්වලය. මෙසේ සිදුවීම ගණිතමය සමීකරණයකින් දැක්විය හැකිය. ජනක සිතේ ප්‍රබල්තාවය  P නම්  එය කරුණු දෙකක් මත රදා පවතී.


1. රූප කලාපයේ ආයුෂ ගෙවීම නිසා එය දුර්වල වීමෙන්ද දිගින් දිගටම සිත් හට ගැනීම නිසා රූප කලාපයේ සිදුවන පිරිහීම හේතුවෙන් පසුව ඇතිවන සිත් දුර්වල වේ.

2. මුලින් ඇතිවන ජවන සිත ආසේවන ප්‍රත්‍යයෙන් ඊළග ජවන සිතට උපකාර වීම නිසා පසුව ඇතිවන සිත ශක්තිමත් වේ.

එකිනෙකට ප්‍රති විරුද්ධ පරාමිතීන් දෙකක් එකවර යෙදේ නම් ඒ ශ්‍රිතය උපරිමයක් හරහා යෑම සරල ගණිතමය සංසිද්ධියකි.


ජනක කර්ම වල සාපේක්ෂ ශක්තිය සිත් අනුපිළිවෙලේ ශ්‍රිතයක් ලෙස

 මේ නිසා සතරවන ජවන සිත වැඩිම ප්‍රබලතාවයකින් යුතුවේ. ඉන් ඇතිවන කර්මයද වඩාත් ප්‍රබල වේ. අපරාපරිය වේදනීය ගුණයෙන් යුතුය. 3 වන හා 5 වන සිත්ද 2 වන හා 6 වන සිත් ද ආසන්නව සමාන වේ ඒවාද අපරාපරිය වේදනීය ගුණයෙන් යුතුය 7 වන සිත් 1 වන සිතට වඩා මදක් බලය වැඩිය එය උපපජ්ජ වේදනීය ගුණයෙන් යුතුය. පළමු සිත ඉතා දුබල නිසා මේ ආත්මයේදීම විපාක දෙන නැත්නම් අහෝසි වන කර්ම ඇති කරයි.ජවන සිත් වලින් කර්ම රැස්කරනු ලබයි. ජවන සිතේ යෙදෙන චේතනා චෛතසිකයේ බලය අනුව කර්මයේ බලය තීරණය වේ . අනෙකුත් චෛතසික වල යෙදීම් අනුව කුසල අකුසල , ලෝකොත්තර ආදී භේද ඇතිවේ.රහතන් වහන්සේලාට කර්ම සිදු නොවන හෙයින් රහත් ජවන වල යෙදෙන්නේ ක්‍රියා සිත්ය. ඒවායින් විපාක ලබාදෙනු නොලැබේ

මහා පට්ඨාන විශ්ලේශණය 02

පරමාණුක ස්ථිතිය හා පට්ඨානය


පරමාණුක න්‍යෂ්ටිය පිළිබදව  ඉදිරිපත් වූ වාද රැසකි. ප්ලම් පුඩිම ආකෘතියේ සිට වර්තමානයේ පිළිගැනෙන ශ්‍රෝඩින්ගර් ආකෘතිය තෙක් බොහෝ දෙනා විවිධ වාද ඉදිරිපත් කළහ. අනාගතයේදීද තවත්නොයෙක් වාද බිහිවනු ඇත. නමුත් වර්තමාන දැනීම වූකලී ගණිතමය වූ පැහැදිළි දර්ශනයකි. අනාගතයේ යම් වාදයක් පහළ වේ නම් මේ ආකෘතියේම වැඩිදියුණු වීමක් අපේක්ෂා කළ හැකිය.ක්වාන්ටම් භෞතිකය ආශ්‍රයෙන් පරමාණුක වාදයන් පහදා දීම මෙහි අරමුණ නොවේ. මෙය ඉතා සරල උසස් පෙළ රසායන විද්‍යාව මගින් පට්ටානයේ ප්‍රත්‍ය කිහිපයක යෙදීම වටහා ගැනීමකි.

මෙහිදී හටගන්නා ගැටලුව නම් පට්ඨානය මේ පද්ධතිය සදහා යෙදිය හැකිද යන්නයි.එය පහත පරිදි වටහා ගත යුතුය.පරමාර්ථ ධර්ම පිළිබද විද්‍යාව නම් අභිධර්මයයි. පරමාර්ථ යනු සත්‍ය වශයෙන්ම ඇති දේය. ඔබ මේ අවස්ථාවේ කියවන ලේඛනය සත්‍ය වශයෙන්ම නොපවතී. ඔබේ ඇසද ඇත්තටම නැත. මනසද සත්‍ය වශයෙන්ම නැති දෙයකි. මන්ද ඒ සියල්ල බෙදා වෙන්කර සන්ඝටක පෙන්වා දිය හැකිය. ඒ අයුරින් සියලු රූපයන් සත්‍ය වශයෙන් පවතින් රූප 28 කට ( අති සියුම් ) බෙදා දක්වා ඇත. ඒ ආපෝ , තේජො වායො ආදි රූපයෝ පවතී. බුදු දහම කිසිකලක භෞතික ලෝකය ප්‍රතික්ෂේප නොකරයි. මේ ලෝකය සිහිනයක් නොවේ. ඉන් අවදි වීම නිර්වාණයද නොවේ. මෙහි ඇත්තටම පවතින දේ ඇත. සූර්යයා වනාහි ඇත්තටම පවතින දෙයක් නොව පරමාර්ථයක් නොව යැයි පවසන්නේ එය බෝහෝ තේජෝ ධාතු ප්‍රකට ශුද්ධාශ්ටක සමූහයක් වීම නිසාය. සූර්ය කිරණද ඇත්තක් නොවන්නේ ඒ අයුරිනි. රූපය පරමාර්ථයක් වන්නේ එනිසාය. මනසද බොරුවකි. නමුත් එය සම්පූර්ණ මායාවක් නොවේ . මනස විඤ්ඤාණය යනුවෙන් දැක්විය හැකි නොසිදී පවතින චිත්ත පරම්පරාවක් ඇත. ඒ චිත්ත වූ කලි සත්‍ය ලෙස පවතින දෙයකි. මායාවක් නොවේ. නුවණින් එහි පැවැත්ම දැකිය හැකිය.එනිසා චිත්ත පරමාර්ථ වේ චෛතසිකද එසේය. මේ තුනෙන් පරි බාහිරව සත්‍ය ලෙසම ඇති තවත් පරමාර්ථයක් ඇත එනම් නිර්වාණයයි. එය ඉහත වේදනා කාරක වූ පරමාර්ථයන්ගෙන් මිදීමේ එකම ක්‍රමයයි.

පරමාර්ථයක් වූ සිත් වල පැවැත්ම සත්වයාට බෙහෙවින් වැදගත් වන නිසා පට්ඨානය චිත්ත චෛතසික කර්තෘ කර ඒ දෘෂ්ටියෙන් දේශනා කර ඇත. පට්ඨානය ප්‍රායෝගික ක්‍රියාවකි. සිද්ධාන්තයක් නොවේ. එනිසාම සත්වයාගේ චිත්ත චෛතසික කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ යුතුමය. නමුත් බුද්ධ නියමයක් බදු වූ පට්ටානය පරමාර්ථ රූපයන්ට නිසැකව ගැළපේ.කරුණු පහදා දීමට මහේක්ෂීය ලෝකයෙන් ගෙනහැර දක්වා ඇති උදාහරණ පවා රූපයන් හා සම්බන්ධය. එනිසා අංශුමය වූ ලෝකයේ උදාහරණ මැනවින් ගැළපෙනු ඇත.

වර්තමාන දැනුම අනුව පරමාණුව ඉතා කුඩා වූ මධ්‍ය සන්කෙන්ද්‍රිත න්‍යශ්ටියක් ඇති ඉලෙක්ට්‍රෝන වලින් හාත්පස ගැවසීගත් අවකාශය ඇති වස්තුවකි.ඒ ඉලෙක්ට්‍රෝන වල පැවැත්ම හා හැසිරීම භෞතික නියමන්ට අනුකූල වේ.ඉලෙක්ට්‍රොන රිසි සේ සෑම තැනම පැවතිය නොහැක. ඒවා කාක්ෂික තුළ පවතී. කාක්ෂික යනුවෙන් විශේෂ වස්තු නැත. අවකාශය තුල සුවිශේෂ ජ්‍යාමිතික හැඩයන් අනුවෑක් ඉලෙක්ට්‍රෝනයකට විසිර පැවතිය හැකිය.  එයට පැවතීමට අවකාශය අවශ්‍යය. මේ අවකාශයන් s, p, d, f  ආදී වූ කාක්ශික වේ. මේ අවකාශයෙන් තොරව ඉලෙක්ඨ්‍රෝනය නැත. එනිසා අවකාශය ඉලෙක්ට්‍රෝනය පැවතීමට ප්‍රත්‍ය වේ.පට්ඨානය අනුව නම් එය නිඃශ්‍රය ප්‍රත්‍යයයි. තවත් ගැඹුරට ගිය හොත් අවකාශය ඉලෙක්ඨ්‍රෝනයේ පැවැත්මට පුරේජාත නිඃශ්‍රය ලෙස ප්‍රත්‍ය වේ. ( අවකාශය පළමුව පහළ වූ නිසා ද ඉලෙක්ඨ්‍රෝන ශුද්ධාශ්ටක එක් වීමෙන් පසුව පහළ වූ නිසාද පුරේජාත නිඃශ්‍රය වේ. )ඉලෙක්ට්‍රෝනය පැවතීමට එකම හේතුව නම් අවකාශය නොවේ. ඉලෙක්ට්‍රෝනය තරම් වූ ඉතා කුඩා අවකාශයක් තුළ ශුද්ධාෂ්ටක ඒක රාශී වී සන්යුක්ත වී ඉලෙක්ට්‍රෝනය නිර්මාණය වේ. මෙලෙස එක් වීමට ප්‍රත්ය රැසකි. රූප හට ගැනීම කර්මජ , චිත්තජ , ආහාරජ හා උතුජ යන ක්‍රම හතරෙන්ම හැකිය. 

ඉලෙක්ට්‍රෝනයේ පමණක් ඇති රූප කලාපයන් සලකා බැලූ කල්හි ඒවා ශක්තියෙ ඝනීභවනය වීමක් ලෙස වර්තමාන දැනුම අනුව සලකා ගත හැකිය. මන්ද නූතන විද්‍යාව අනුව එය මූලික අංශුවකි.එහි සංඝටක පිළිබද නූතන විද්‍යාවෙන් පැහැදිළි නොවේ.එය ආහාර ප්‍රත්‍ය ,කර්ම ප්‍රත්‍ය  ප්‍රධානවූ ප්‍රත්‍ය රැසකින් සෑදුණු ගතික අංශුවකි.
ඉලෙක්ට්‍රෝනයේ පැවැත්ම සදහා එය පවතින අවකාශයේ ඇති අන්‍ය අංශූන් ද ප්‍රත්‍ය වේ. ප්‍රෝටෝන නොමැති නම් ඉලෙක්ට්‍රෝනය පරමාණුවක් තුළ නොපවතී. කාක්ෂිකද නොමැත. ධන ආරෝපිත වූ ප්‍රෝටෝනයේ ආකර්ෂන ශක්තිය නිසාම සෘණාරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝනය ඒ ආශ්‍රයේ පවත්වා ගනී. න්‍යශ්ටියේ ඇති ප්‍රෝටෝන වලට ඉලෙක්ට්‍රෝන පවත්වා ගත හැකිය. ඉලෙක්ට්‍රෝන වලින් ප්‍රෝටෝනයට පැවැත්මට විශේෂ ආධාරයක් නොකරයි. මෙය ප්‍රෝටෝනය අධිපති ප්‍රත්‍ය ලෙස ඉලෙක්ට්‍රෝනයට පැවතීමට් උපකාර වන අවස්ථාවකි.ප්‍රෝටෝන ඉලෙක්ට්‍රෝන සංයුක්තයේ ඉලෙක්ට්‍රෝන න්‍යෂ්ටියෙන් පරි බාහිරට නොයන්නේ ප්‍රෝටෝන වල අධිපති ප්‍රත්‍යයෙනි. 

ඉලෙක්ට්‍රෝනය යම් ස්ථානයක සසම්භාවි පැවැත්මද එහිම ස්වභාවයකි. එය අන්‍ය වස්තූන්ගෙන් වෙනස් වන්නේ එනිසාය. එය නිශ්චිතව එක් ස්ථානයක නොපවතී. එක් උප කාක්ෂිකයක් ගත් කල්හි එකක් තුළ ඉලෙක්ඨ්‍රොන 2ක් තිබිය හැකිය නමුත් කිසි කලෙක ඒවායේ බැමුම එකම දිශාවට නොතිබිය හැකිය. මෙය පවුලි බහිෂ්කාර මූල ධර්මය නම් වේ.මෙය ඉලෙක්ට්‍රොන මෙන්ම සියලු ෆර්මියෝන වලට සාධාරණය. නමුත් බෝසෝන වලට ඒ ආකාරයෙන් එකම බමණත පැවතිය හැකිවේ. මීට හේතුව නම් ඒවා සෑදීමට ශුද්ධාශ්ඨක සංවිධානය වූ ආකාරයේ විවිධත්වයයි. මෙය සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රත්‍ය නම් වේ. ශුද්දාෂ්ටක එක් වීමේදී එක් වන පිළිවෙල අනුව සෑදෙන්නේ ෆර්මියෝනයක්ද බෝසෝනයක්ද ‍යයි තීරණය වේ. ඉලෙක්ඨ්‍රෝන දෙකක් පමණක් එකට පැවතීමට අවකාශය පරිච්ඡේද වීම හේතු වේ. තවද අවකාශය පැවතීම අස්ති ප්‍රත්‍ය ලෙසද දායක වේ . මුළු මහත් පරමාණුවම පැවතීමට අවකාශය අස්ති ප්‍රත්‍ය ලෙස ප්‍රත්‍ය වේ.කාක්ෂිකයක උපකාක්ශික කීපයක් තිබේ . p කාක්ෂික වල 3කි. මේවායේ ඉලෙක්ට්‍රෝන පිරීමේදී බමණත සමාන්තර වන පරිදි පිරිය යුතුය. බමණත අස්මානව පිරීමට නොහැක.මෙහිදී දෙවන ඉලෙක්ට්‍රෝනය පවතින ආකාරය . එය බමණ දිශාව පළමුව පිරුණු ඉලෙක්ට්‍රෝනය මගින් තීරණය වේ. මෙය අන් කිසිවක් නොව අනන්තර හා සමනන්තර ප්‍රත්‍යයයි.මුල් ඉලෙක්ට්‍රෝනය දෙවන ඉලෙක්ට්‍රෝනයට ප්‍රත්‍ය වේ.එය තුන් වැන්නට ප්‍රත්‍ය වේ.



එසේම ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් කාක්ෂිකයක තනිව පැවතීම අස්ථායී වේ. බමණත ප්‍රති විරුද්ධ ඉලෙක්ට්‍රෝණ දෙකක්  එක්ව පැවතීම ස්ථායී සන්කීර්ණ බිහිකරයි. මෙලෙස සිදුවන්නේ එකම ආකාරයේ ඉලෙක්ට්‍රෝන අතර අන්න්‍යෝන්‍ය ප්‍රත්‍යයෙනි.

ඉලෙක්ට්‍රෝන පැවතීමට ප්‍රෝටෝන දායක වන බව පළමුව කියන ලදී. ප්‍රෝටෝන රැසක් එකර න්‍යශ්ටිය තුළ පවතින්නේ කෙසේද. සියල්ල ධන ආරෝපිත් අංශු වන නිසා ඒවා විසිර යා යුතුය නමුත් නියුට්‍රෝන මගින් මෙය පාලනය වේ. නියුට්‍රොන් ප්‍රෝටෝන වලට වඩා මදක් බරින් වැඩිය.ඊට හේතුව ප්‍රෝටෝන වලට වඩා යම් ශුද්ධාශ්ටක ප්‍රමානයක් එහි වැඩි බැවිනි.මෙය ඇති වන්නේ තවත් අංශු වර්ගයක් නිසාය. ඒවනම් මීසෝනයි. මීසෝන නියුට්‍රෝන වල සිට ප්‍රෝටෝන වලට ශීඝ්‍රයෙන් ගමන් කරයි. එසැනින් ප්‍රෝටෝනය නියුට්‍රෝනයක් වී නියුට්‍රෝනය ප්‍රෝටෝනයක් වේ.නියුට්‍රෝන ප්‍රෝටෝන මීසෝන වල අන්‍යෝන‍ය ප්‍රත්‍ය නිසා න්‍යෂ්ටිය  ඉතා කුඩා අවකාශයක ස්ථාවරව පවතී. 

පරමාණුවක පවතින ප්‍රධාන අංශු වල පැවැත්ම සළකා බලන කල්හි . එහි පැවැත්ම පට්ඨානයට පටහැනි නොවන බව වැටහෙනු ඇත. පරමාණුවේ පැවැත්ම පට්ඨානයට පටහැනි නොවන කල පරමාණු වලින් සෑදුණු සියළු පදාර්ථ ද පට්ඨානයට අනුකූලවම පවත්නා බවත්. එපරිදිම හේතු ප්‍රත්‍යයන් සංයුක්ත වන බවත් වටහා ගැනීම පහසුය.